RAAD IT BESLUT

De voorlopige agenda van de raad wordt door de agendacommissie vastgesteld. Bij dit agendapunt stelt de raad officieel de agenda en de volgorde van de te behandelen onderwerpen vast.

Over het raadsvoorstel:
Het college legt jaarlijks de Meerjarenprognose Grondexploitaties (MPG) voor aan de gemeenteraad, zoals afgesproken in het Grondbeleid 2020-2024. De MPG geeft inzicht in de financiële situatie van lopende grondprojecten en de mogelijke risico’s. Door de MPG 2025 vast te stellen, kan de jaarrekening 2024 correct worden afgerond. De cijfers uit de MPG zijn verwerkt in die jaarrekening en vormen de basis voor toekomstige plannen en rapportages.

Behandelwijze:
De raad heeft dit punt in het Iepen Poadium als hamerstuk geagendeerd.

• Voorzitter: stemming over:
  o Amendementen
  o Voorstel
  o Moties
• Eventuele stemverklaringen

Over het raadsvoorstel:
Het college biedt de jaarstukken 2024 ter vaststelling aan de raad aan. In de jaarstukken staat hoeveel geld de gemeente heeft ontvangen en uitgegeven. Met de jaarstukken legt het college verantwoording af en geeft inzicht in de vraag of het beleid en de begroting goed zijn uitgevoerd. Het geeft inzicht in de financiele gezondheid van de gemeente.

Door accountant Flynth is bij deze jaarstukken voor getrouwheid een goedkeurende verklaring afgegeven.
In de jaarstukken is een door het college opgestelde rechtmatigheidsverklaring opgenomen.

Link naar de online jaarstukken:
Homepage | TD - Jaarstukken 2024

170625: de controleverklaring accountant is toegevoegd.

Behandelwijze:
De raad heeft dit punt in het Iepen Poadium als bespreekstuk geagendeerd.

• Raad, eerste termijn
• College, eerste termijn
• Raad, eventueel tweede termijn
• College, eventueel tweede termijn
• Voorzitter: stemming over:
  o Amendementen
  o Voorstel
  o Moties
• Eventuele stemverklaringen

Over het raadsvoorstel:
Het college geeft aan dat de schuivende financiële horizon het koersvast beleid van de gemeente belemmert. Gemeenten willen vooruit, maar missen de duidelijkheid en voorspelbaarheid die daarvoor nodig is. Hoewel het Rijk de komende jaren minder middelen beschikbaar stelt aan gemeenten – een ontwikkeling die bekend staat als het ‘ravijnjaar’ – biedt dit ook een kans om als gemeente opnieuw te bepalen wat we belangrijk vinden. Welke taken willen we blijven uitvoeren? Waar willen we op inzetten? En wat laten we eventueel los?

De gemeente Tytsjerksteradiel staat ook aan de vooravond van een nieuwe bestuursperiode. Een periode waarin het belangrijker dan ooit is om als raad richting te geven aan de koers van de gemeente. Niet de financiële beperkingen, maar de inhoudelijke ambities en keuzes van de raad moeten het vertrekpunt vormen.

Het college stelt daarom voor om een strategisch heroriëntatieproces voor te bereiden. Dit proces helpt de nieuwe raad om met een frisse blik te kijken naar de opgaven en taken van de gemeente en de rol die zij daarin wil spelen. Door keuzemogelijkheden inzichtelijk te maken, kan zij weloverwogen besluiten nemen over de toekomst van Tytsjerksteradiel en krijgt de raad grip op de koers.

Het college stelt voor om de strategische heroriëntatie te benaderen vanuit de inhoud en taken, waarbij de financiële kaders als uitgangspunt dienen. Dit helpt om keuzes te onderbouwen en prioriteiten te stellen. De inzichten uit dit proces kunnen worden benut bij het bepalen van de koers voor de nieuwe bestuursperiode en het opstellen van de kadernota’s voor 2027 en 2028, als opmaat naar een financieel gezonde en inhoudelijk gedragen (sluitende) meerjarenbegroting. Het is aan de raad om hierover een besluit te nemen.

Behandelwijze:
De raad heeft dit punt in het Iepen Poadium als bespreekstuk geagendeerd.

• Raad, eerste termijn
• College, eerste termijn
• Raad, eventueel tweede termijn
• College, eventueel tweede termijn
• Voorzitter: stemming over:
  o Amendementen
  o Voorstel
  o Moties
• Eventuele stemverklaringen

Gelegenheid om te eten.

Over het raadsvoorstel:
Het college biedt in juni aan de raad de Kadernota aan met een voorstel voor het beleid en de financiële kaders van de begroting voor het volgende begrotingsjaar en de meerjarenraming. Bij deze behandeling kan de raad richtinggevende uitspraken doen die het college betrekt bij de voorbereiding van de begroting 2026-2029. Deze behandeling staat gepland voor de raadsvergadering van 6 november 2025.

Link naar de online kadernota:
Homepage | Kadernota 2026-2029

Behandelwijze:
De raad heeft in het Iepen Poadium aangegeven dat het stuk gereed is voor opiniërende behandeling.

Iedere fractie heeft vijf minuten de tijd om een algemene beschouwing op de Kadernota te geven.

Iedere fractie agendeert één onderwerp om met elkaar over in debat te gaan. Een omschrijving van het onderwerp in combinatie met de vragen waarover de fractie graag wil debatteren wordt aan deze agenda toegevoegd. Per onderwerp kan 15 minuten worden gedebatteerd. De fractie die het onderwerp aanlevert verzorgt een korte inleiding op het debat.

Taljochting
De kwaliteit fan de iepenbiere romte is fan grutte ynfloed op de leefberens, feiligens en útstrieling yn ús gemeente en ús doarpen.
Goed ûnderhâld en in trochtochte ynrjochting fertsjinje dêrom bliuwend oandacht en ynvestearringen.
It fertsjinnet maatwurk. Wy sille in útstel beprate en plan meitsjen om ta in goede en strukturele prioriteiten plan te kommen, foar ynrjochting en ûnderhâld fan de iepenbiere romte yn ús gemeente. Mei ek in takomst fyzje wêr en hoe wolle wy mei de ynrjochting en ûnderhâld fan ús iepenbiere romte nei ta.

Fragen

1. Leit hjir in taak fan de doarpsbelangen om mei te tinken en fyzje te ûntwikkelen en te bewaken?
2. Leit hjir in taak om bygelyks de jongerein fia de skoallen hjirby út te nûgjen?
3. Is dit in taak foar ús kolleezje om dit te realisearje en mei in plan te kommen om dyarpsbelangen en jongerein te belûken nei in missy, fyzje, doelstelling en útfiering ta in goede ynrjochting en ûnderhâld fan ús iepenbiere.

Toelichting
Bij het aannemen van de Visie Wonen met Welzijn en Zorg in oktober vorig jaar werd het college oa meegegeven dat de visie behoorlijk ambitieus was en of het in deze vorm wel haalbaar was, zowel financieel als qua bemensing. Er werd daarom erg uitgekeken naar een uitvoeringsagenda. We zijn nu acht maanden verder en het is erg stil. Er staat ook niets op de PTA. Dat vindt de CDA-fractie zorgelijk. De uitdaging en noodzaak zijn groot en het plannings- en bouwtraject is lang.

Vragen

1. Vindt de raad dat er nog deze raadsperiode een uitvoeringsagenda moet komen of in ieder geval een geplande route hiernaartoe?
2. In de visie wordt o.a. benoemd dat er wordt nagedacht over woningsplitsing, geclusterd wonen (knarrenhofjes, woongemeenschappen e.d.) en flexwoningen. Voortgang hierin is tot nu toe op initiatief van de raad tot stand gekomen (pre-mantelzorg en tijdelijk wonen op eigen erf).
   Welke prioriteit wil de raad toekennen aan genoemde initiatieven uit de visie en op welke termijn willen we nog actie zien vanuit het college n.a.v. deze prioritering?

Toelichting
Tytsjerksteradiel werkt toe naar 2034 als een volwaardige Bloeizone: een gemeente waar inwoners langer en gelukkiger in gezondheid leven, gedragen door de kracht van lokale initiatieven. De opgave ligt in het steviger verankeren van de Bloeizone in bestaande lokale en sociale initiatieven, en het stimuleren en ondersteunen van nieuwe ideeën waar nodig.
De leefomgeving speelt daarbij een belangrijke rol. Inwoners zetten zich in voor meer groen, veilige routes en gedeelde plekken die gezondheid, geluk en ontmoeting versterken. De medische sector kan bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid een verbindende schakel zijn als signaleerder, kennispartner en aanjager van preventie.
Om deze ontwikkeling verder te brengen en echt te laten landen in de gemeenschap, is duidelijke richting en actieve steun vanuit de gemeenteraad essentieel.

Gesprek met de gemeenteraad – reflectieve vragen
Voor het gesprek met de raad hebben wij vooralsnog de volgende vragen gedefinieerd:

1. Hoe behouden we lokale kracht en korte lijnen van de bloeizone-initiatieven, zonder te verzanden in bureaucratie of overorganisatie?
2. Willen we als raad vooral sturen op meetbare geluks- en gezondheidswinst, of kiezen we bewust voor het versterken van bewustwording en participatie?
3. Welke randvoorwaarden en succesfactoren mogen wat ons betreft niet ontbreken om in 2034 daadwerkelijk te slagen als Bloeizone-gemeente?
4. Wat is er volgens ons nodig om ervoor te zorgen dat alle dorpen uiterlijk in 2030 actief zijn aangehaakt bij de Bloeizone?

Toelichting
We leven in een tijd waarin de verwachtingen van inwoners richting de overheid veranderen. Mensen willen duidelijkheid, snelheid en vooral: dat de overheid doet wat ertoe doet. Geen overbodige regels, geen stroperige processen, maar een organisatie die gericht is op resultaat en dienstverlening.

Als gemeenteraad zijn we verantwoordelijk om te kijken naar hoe onze organisatie functioneert. Niet alleen qua kosten, maar juist vooral: voegt het waarde toe voor onze inwoners? Die vraag staat centraal in het denken over een efficiënte, wendbare overheid – of je dat nu lean noemt of simpelweg ‘doen wat nodig is, en niet meer dan dat’. Tegelijkertijd moeten we ons afvragen: moeten we alles zelf blijven doen? Of is het juist efficiënter om ons te focussen op kerntaken en andere zaken over te laten aan gespecialiseerde partijen?

En verder: zijn we als gemeente niet te groot geworden in onze bemoeienis? We willen alles regelen, controleren en monitoren – maar is dat altijd waardevol voor de inwoner? Of is minder overheid juist beter?

Stellingen
Om hier verder over te praten hebben wij de volgende stellingen:

1. Een kleinere en efficiëntere overheid verhoogt de tevredenheid van inwoners.
2. Een lean gemeentelijke organisatie moet meer taken uitbesteden om zich te kunnen focussen op haar kerntaken.

Toelichting
De woningvoorraad in Tytsjerksteradiel telt ruim 14.000 woningen en kan onderverdeeld worden in koopwoningen (72 %), sociale huurwoningen (19,3 %) en particuliere huurwoningen (8,7 %). Afgerond zo'n 4.000 huurwoningen.
In Tytsjerksteradiel is WoonFriesland de grootste sociale verhuurder met ruim 2500 woningen. (bron: memo huisvestings- en doelgroepenverordening).

Een deel van deze woningen is geschikt voor jongeren/singles, maar het grootste deel lijkt te gaan om gezinswoningen. 
Het lijkt ook alsof er de afgelopen jaren bij nieuwbouw / renovatie met name is ingezet op meer gezinswoningen in plaats van appartementen/flats. (bijvoorbeeld tegenover het politiebureau).

Er is in Nederland al langer een trend gaande van gezinsverdunning. Er zijn telkens meer eenpersoonshuishoudens. Lokaal bereiken ons veel berichten over jonge, alleenstaande inwoners die in hun eentje in (grote) gezinswoningen van WoonFriesland wonen. Is hier sprake van een mismatch tussen vraag en aanbod op de (verhuur-)markt?

Als je snuffelt in de prestatieafspraken met WoonFriesland, blijven de plannen voor deze doelgroep erg abstract.

Zoals:

• De prestatieafspraken van 7 december 2023 bevatten een expliciete doelstelling om passende woonvormen te bieden voor alleenstaanden, naast andere doelgroepen:
• Mogelijke uitwerkingen zijn:
  - Bouwen of ombouwen naar compacte, zelfstandige woningen
  - Gericht monitoren van de behoefte aan alleenstaanden en die gegevens meenemen in nieuwbouw-/renovatieplannen
  - Samenwerking met gemeente voor passende locatiekeuze, sociale context en voorzieningen

Vragen aan de raad

1. Deelt u onze zorg over dit thema? Bent u bekend met deze geluiden over mismatch tussen woningaanbod en alleenstaande woningzoekers?
2. Bent u het eens met de VVD-fractie dat deze mismatch niet bijdraagt aan optimaal omgaan met onze schaarse grond in de dorpen?
3. Vind u ook dat er vanuit de gemeente meer druk moet worden uitgeoefend op WoonFriesland om met concrete plannen voor appartementen/flats te komen? Zo ja, in welke dorpen?
4. Ziet u nog andere creatieve mogelijkheden?

Toelichting
De Raad moet haar rol nemen wanneer het gaat om strategische keuzes op het gebied van ICT en digitalisering.
Digitalisering is allang geen technisch onderwerp meer. Het raakt aan hoe we als gemeente werken, communiceren en er zijn voor onze inwoners. Van dataveiligheid tot bereikbaarheid, van kunstmatige intelligentie tot de menselijke maat: digitalisering bepaalt steeds vaker wat mogelijk én wenselijk is in het lokaal bestuur.
Voor de ChristenUnie is digitalisering geen doel op zich, maar een middel. Een manier om onze publieke taak goed uit te voeren, om vernieuwend om te gaan met maatschappelijke opgaven, en om mensen en middelen verstandig in te zetten. Juist nu we als Tytsjerksteradiel opnieuw bouwen aan een zelfstandige ambtelijke organisatie, is het belangrijk om tijdig na te denken over de strategische keuzes de we moeten maken. Want de keuzes die we hier op termijn in maken, raken strategische doelen, kosten veel geld én bepalen mede hoe we er zijn voor onze inwoners.
We zien dat dit onderwerp nog te weinig op de agenda staat, terwijl er wél besluiten genomen moeten worden die straks bepalend zijn voor jaren. En dat terwijl we weten dat er financieel zwaardere jaren aankomen. Een gebrek aan strategisch beleid op dit thema is daarom niet alleen een gemiste kans, maar ook een risico.
Eerder dienden wij een motie in voor een gemeentelijke ICT-visie. Die werd aangehouden, mede vanwege de ontvlechting en de portefeuillehouder die stelde dat dit des colleges was. Wat ons betreft is dit niet het geval en zien we veel gemeenten waar de raad wel haar rol op dit thema pakt.
Wat de ChristenUnie betreft is het essentieel om als raad niet langer te wachten. Want goede keuzes op dit thema kunnen bijdragen aan de koers die we in het raadsprogramma ‘Dit binne wy’ en in het coalitieakkoord ‘Mei-inoar foarút’ zijn afgesproken: bouwen aan een toegankelijke, toekomstgerichte gemeente, waarin ruimte is voor zorgvuldigheid, menselijke maat en een sterke verbondenheid met onze mienskip.

Vragen voor de raad

1. Willen wij als raad richting geven aan een digitale strategie, net als bij andere grote opgaven (zoals duurzaamheid of sociaal beleid)?
   a. Bijvoorbeeld omtrent vragen als hoe houden we grip op structurele kosten, externe afhankelijkheden en toekomstige (digitale) lasten?
2. Hoe zetten we digitalisering in om schaarse middelen en capaciteit slim te gebruiken?
3. Willen we als raad uitgangspunten opstellen voor nieuwe technologieën en technologische ontwikkelingen zoals AI, datatoepassingen?
   a. Bijvoorbeeld; zijn er grenzen aan digitalisering ten opzichte van de menselijke maat of privacy, hoe bepalen we dat etc.
   b. Hoe blijven we er in deze tijden van snelle ontwikkelingen op gebied van digitalisering en technologie voor zorgen dat mensen niet buitenspel raken.
4. Hoe kunnen we digitalisering verbinden met brede welvaart, duurzaamheid en sociale cohesie, zoals benoemd in onze visie ‘Dit Binne Wy’ en wat is daarvoor nodig?
   Met deze vragen willen wij als ChristenUnie het gesprek openen over onze rol als raad, over de waarden die we willen laten meewegen en over de keuzes die we nú moeten maken. De digitale ontwikkelingen gaan hoe dan ook door – maar het is aan ons om te bepalen hoe we daarmee omgaan, het is een complex onderwerp en niet één om strategische keuzes onder tijdsdruk te gaan maken.

Toelichting
Met de huidige woningbouwplanning komen we nog steeds huizen/woning tekort, en duurt de nieuwe aanwas nog wel even. Mogelijk kunnen we dit mede oplossen door anders naar wonen en naar regels te kijken. Zeker als het gaat om starters-jongeren woningen, en ouderen woning.

Vraag aan de gemeenteraad
Welke mogelijkheden ziet de gemeenteraad om meer wonen zonder bouwen mogelijk te maken? 
Bijvoorbeeld:

• Meerdere gezinnen inschrijven op 1 adres
  - Het splitsen van grote woningen/boerderijen; en bewoonbaar maken voor meerdere gezinnen/alleenstaanden
• Plaatsen van tijdelijke woningen op particulier terrein, en "permanente" bewoning toestaan
• Uitbreiding recreatieparken met 365 dagen woningen
• Tijdelijke noodwoningen op gemeenterreinen?
• Welke mogelijkheden ziet de gemeenteraad nog meer om impact te maken op korte termijn op het gebied van meer wonen?

Korte pauze.

De fracties dienen de moties in met een korte toelichting en per motie wordt gedebatteerd. De behandeltijd van de motie hangt af van het aantal ingediende moties (max 3 minuten per motie).

Het college krijgt de gelegenheid te reageren op de moties:

• Wel/niet uitvoerbaar zijn van de motie.
• Afraden/aanraden/oordeel overlaten aan raad.

Deze pauze kan worden gebruikt voor politiek overleg.

De raad debatteert waar nodig in tweede termijn over de moties. Evt. aanpassingen en/of intrekkingen van de moties komen hier ook aan de orde.

Het college krijgt waar nodig de ruimte voor een laatste reactie over de uitvoerbaarheid en wenselijkheid van de moties.

De moties worden per stuk in stemming gebracht. Bij iedere motie wordt ook de gelegenheid geboden voor het afleggen van een stemverklaring.

De raad wordt gevraagd de besluitenlijst van de vorige raadsvergadering vast te stellen.